خانواده و تربیت فرزندان مهدوی در عصر ارتباطات

خانواده و تربیت فرزندان مهدوی  در عصر ارتباطات  (1)

*اشاره: یک سوالی که برای هر انسان مومنی پیش می آید، این است که در دنیای پر هیاهوی کنونی که علم و ابزار به سرعت در حال پیشرفت هستند؛ خانواده برای تربیت صحیح فرزند خود چه کار باید بکند که هم در حدِّ معقول خودش را با علم و پیشرفت تطبیق دهد و استفاده صحیح از ابزار و وسایل روز از قبیل ماهواره، اینترنت، بلوتوث، سی دی و ... کند، و هم یک نسل متعهد، سالم و پویایی را تربیت کند که بتواند در حال و آینده یاور و حامی حضرت موعود باشد و دست آخر اینکه، بتواند بار سالمی را به منزل برساند؛ چون همانطور که مستحضریم ما مسافران کوی ابدیت هستیم و این دنیا منزل چند روزه ما، و البته مزرعه آخرت ما، مزرعه ای که هر چه از خوب و بد در آن بکاریم، برداشتی به همان شأن خواهیم داشت.

ابتدا ذکر چند مقدمه کوتاه جهت ورود بهتر به بحث:

*سخن اول: اسلام حامی و منادی علم و پیشرفت است!

اسلام، به عنوان آخرین دین و پیام الهی برای بشریت، هم خود حامل علم«گذشته، حال و آینده» است، و هم همگان را به تلاش و جهاد علمی برای رسیدن به سعادت و آسایش بیشتر دعوت می کنند؛ چرا که در سایه علم است که هم پیشرفت مادی حاصل می شود، هم پیشرفت و ترقی معنوی و ترس از خدای متعال. إِنَّمَا یَخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‏ترسند؛⁽¹⁾

خدای متعال خطاب به پیامبرش چنین توصیه می فرمایند: بگو: «پروردگارا! علم مرا افزون کن!»⁽²⁾

حضرت ابراهیم«علیه السلام» یکی از چیزهایی که از خدای متعال می خواهند طلب علم است؛ می فرمایند: پروردگارا! به من علم و دانش ببخش، و مرا به صالحان ملحق کن!⁽³⁾

درجای دیگری می خوانیم:بگو آیا دانایان با نادانان مساوی اند؟جز این نیست که تنهاخردمندان یادآورمی شوند.زمر: آیه9

پیامبر اعظم «صلی الله علیه و آله» نیز فرمودند: «فضیلت عالم بر غیر عالم، چون فضیلت پیغمبر بر امت اوست.». ⁽⁴⁾

در جای دیگری فرمودند: «جستن علم بر هر مسلمانی واجب است و همه چیز، حتی ماهیان دریا، برای جویندگان علم آمرزش می طلبند».⁽⁵⁾

اگر می‏دانستید در نتیجه طلب و تحصیل علم به‏ چه سعادتهائی می‏رسید، به دنبال آن می‏رفتید ولو به اینکه خون شما در این‏ راه ریخته شود و یا مستلزم این باشد که به دریاها وارد شوید و اقیانوسها بپیمائید»(بحار، ج 2 ص 177.(

در احادیث مربوط به ظهور و حاکمیت منجی کل و نماینده اسلام حقیقی از قول امام صادق چنین می خوانیم:

"علم و دانش به بیست و هفت قسمت تقسیم شده، اما تاکنون بیش از دو قسمت آن در دسترس بشر قرار نگرفته است. وقتی قائم ما قیام کند، بیست و پنج قسمت دیگر را آشکار می کند و در بین بشر پخش می نماید."⁽⁶⁾

پس اسلام، منادی علم و پیشرفت است؛ منتها علم و پیشرفتی که در خدمت سعادت و کمال بشر باشد، نه شقاوت و بدبختی او.

همانطور که می دانید بشر یک موجود دو بعدی است«جسمانی و روحانی».

بنابراین هر طرح و بحثی که فقط یک بعد از زندگی بشر را اصل قرار دهد، مردود و بی نتیجه است. در مورد ابزارات و لوازم الکترونیکی«ماهواره، سی دی، تلفن همراه، اینترنت و ...» باز همین موضوع صدق می کند؛ چون اینها ابزارات مشترک{یا به تعبیر عوام، چاقوی دو لبه} هستند که هم می شود استفاده منفی از آنها کرد و هم استفاده مثبت؛ بنابراین اختیار و اراده ما انسانها در این زمینه تعیین کننده است که به کدام سو حرکت می کنیم.

در سوالی که پیرامون استفاده از ماهواره، نگهداری و خرید و فروش آن، از رهبر معظم انقلاب و مرجعیت عالی قدر پرسیدند؛ ایشان چنین فرمودند:

دستگاه آنتن ماهواره ای از این جهت که صرفاً وسیله ای برای دریافت برنامه های تلویزیونی است که هم برنامه های حلال دارد و هم برنامه های حرام، حکم آلات مشترک را دارد. لذا خرید و فروش و نگهداری آن برای استفاده در امور حرام، حرام است و برای استفاده های حلال جایز است.

 ولی چون این وسیله برای کسی که آن را در اختیار دارد زمینة دریافت برنامه های حرام را کاملاً فراهم می کند و گاهی نگهداری آن مفاسد دیگری را نیز در بر دارد، خرید و نگهداری آن جایز نیست؛ مگر برای کسی که استفاده حرام از آن نمی کند و بر تهیه و نگهداری آن در خانه اش مفسده ای هم مترتّب نمی شود. لکن اگر قانونی در این زمینه است باید مراعات شود.⁽⁷⁾

پس اگر انسان واقعاً استفاده صحیح و مفیدی بکند {با حفظ مراتب قانونی اش!}حرفی نیست؛ منتها سوال اینجاست که ما در ساحت فکر و نظر این موضوع را قبول داریم، و غالب ما بر اساس همین تفکر دنبال آن می افتیم، اما در وقت عمل{به دلایلی چون ضعف ایمان و اراده و وسوسه نفس و شیطان}جور دیگری عمل می کنیم. چون هم شیطان برای ما برنامه ها دارد و هم گربه غریزه، یک گربه عجیبی است!

ذکر یک نمونه:

 به جوانی که در منزلش دستگاه ماهواره ای داشت، گفتم: کاری به شما ندارم که میگویید ماهواره را روی شبکه‌های ایرانی تنظیم کرده ام؛ اما یک سئوال کلی می‌پرسم: وقتی که کسی خانه نیست افرادی که ماهواره دارند هوس نمی کنند بشقاب را یک نیم چرخی بدهند تا.... گفت: اگر انسان نجیب باشد نه.

خندیدم گفتم اگر..... ولی این حرف مثل این است که موشی را جلو گربه ای گرسنه رها کنید و بعد بگوییم موش را می گیرد؟ بگویید اگر گربه نجیب باشد نه؟

بابا غریزه اکثرقریب به اتفاق انسان ها،گربه موش گیر است. موش در دسترس باشد آن رامیگرد دیگر. درست است؟ خندید و گفت: بله؛ خیلی‌ها اینجا کم میارند. (1) 

* سخن دوم: حکمت بایدها و نبایدها در اسلام!

فلسفه و حکمت «بایدها و نبایدها» در اسلام را باید در برنامه های هدفمند و متعالی خدای سبحان و حکیم برای رسیدن انسان به کمال جستجو کرد. بر اساس تعالیم حضرت خالق، انسان یک موجود دو بعدی است{هم جسمانی و هم روحانی}. او برای مدتی کوتاه، در این عالم خاکی می ماند و ماهیت خود را بر اساس اراده و فطرت خود، شکل می دهد... در این راه هم تمام زمینه ها برای هدایت یا خدای ناکرده گمراهی او فراهم است.

کسانی که طالب هدایت و سعادت دنیوی و اُخروی باشند، تحت سرپرستی خدای و اولیای او قرار می گیرند و هم در این دنیا به حیات طیِّبه می رسند و هم در آخرت در جوار رحمت ایزد منان قرار می گیرند. هم خدا از آنها راضی است و هم آنها از خدا و جایگاهشان راضی اند...

در مقابل اینان، کسانی قرار دارند که بر اساس اراده خویش، راه ضلالت و پیروی از نفس و شیطان را در پیش گرفتند و به لذات این دنیایی قانع شدند که نهایتا تحت سرپرستی شیطان و جنودش قرار می گیرند؛ هم در این دنیا در تنگنای روحی هستند{ولو در اوج رفاه مادی باشند!}؛ و هم در آخرت مورد قهر و عذاب خدای سبحان...

ذکر مثال:

همانطور که سازنده یک دستگاه، هنگام ساخت و فروش محصول خود، یک دفترچه راهنما همراه آن به مشتری می دهد؛ یا راهنمایی و رانندگی برای رسیدن راننده و مسافران به مقصد و جلوگیری از سانحه، یک سری علائم و نمادهایی را در مسیر و جاده نصب می کند که آنها بتوانند سالم به مقصد برسند.

خدای سبحان و حکیم هم به عنوان خالق بشر و آگاه به تمامی نیازها و ضعف های او، یک سری دستوراتی را داده است که آن دستورات هم مبتنی بر نیاز و صلاح بشر و برای رسیدن او به مقصد امن و امان است.

حال اگر انسان اینها را رعایت کرد، بار سالم به مقصد می رساند و اگر هم رعایت نکرد که باید منتظر عواقب کار خود کرده باشد...

سوال: آیا تا به حال به ذهن کسی خطور کرده است که همراه وسایل و ابزارات خود، دفترچه راهنما را نگیرد و یا راننده و مسافری به علائم راهنمایی و رانندگی بی توجهی کند و در عین حال سالم به مقصد برسند؟!

مسلماً جواب منفی است! ولی متأسفانه به دستورات و راهنمایی های خدای متعال که می رسیم بهانه جویی های بعضی از ما شروع می شود...

* سخن سوم: صیانت از خانواده (در همه ابعاد) وظیفه مومنان است!

خدای متعال در قرآن کریم بندگان مومنش را چنین مورد خطاب قرار می دهد:

«ای کسانی که ایمان آورده‏اید! خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسانها و سنگهاست نگه دارید!»⁽⁸⁾

همچنین می فرمایند: «زیانکاران واقعی آنانند که خود و خانواده خویش را روز قیامت از دست داده‏اند؛ آگاه باشید که ظالمان (آن روز) در عذاب دائمند!» ^{{ 9}}

یک نکته ای که در این آیه هست؛ هر چند بر طبق عرف، مسئولیت صیانت از خانواده در اولویت اول با مرد و سپس دیگر اعضای خانواده است؛ اما آیه نمی فرماید: «ای سرپرست خانواده!»؛ بلکه می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید!»؛ یعنی همه اعضای خانواده مسئولند که همدیگر را از انحرافات فکری، اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی و ... باز دارند و مراقب همدیگر باشند...

 آتش جهنم، و مسأله آخرت انسان که به تعبیر قرآنی جاودانه و همیشگی است، شوخی بردار نیست...

حتماً برای شما پیش آمده است که از یک راه ناهموار، یا مسیر حادثه خیز عبور کرده باشید؛ چطور انسان علاوه بر خودش، مراقب فرزندان و اطرافیانش هست و مدام دلهره دارد که مبادا بلایی سرشان بیایید، به همین منوال هم باید به فکر آینده های دور و نزدیک {که قیامت و زندگی ابدی ما خواهد بود } هم باشیم....

*مراقب غذای روح خود باشیم!

در زمینه استفاده صحیح از وسایل الکترونیکی نیز، همانطور که سیستم های خود را ویروس یابی می کنیم که مبادا اطلاعاتمان آسیب ببیند و همیشه سعی می کنیم بهترین آنتی ویروس را روی آنها نصب کنیم، همچنین به همان دلیل که درختان و سیفی جات را سم پاشی و آفت زدایی می کنیم که مبادا بشر بر اثر آفتی، بیماری جسمانی بگیرد؛ به همان دلیل هم ابزارات الکترونیکی{از قبیل ماهواره، سی دی، گوشی همراه، اینترنت و ...} که وسایل تولید و ارائه غذای روح ما و نسل بشر هستند، نیز باید کنترل ویژه شوند که خدای ناکرده دچار بیماری و امراض روحی، ایمانی و فکری نشویم!

خانواده های عزیز! بدانیم وقتی ما غذای فکری خود را بدون محاسبه و دقت خاص از هر کانالی{با گرایش و فرهنگ مختلف} گرفتیم، در دراز مدت مسموم فکری و روحی می شویم؛ آیا کسی از ما به خودش جرأت این را می دهد که یک غذای سمی و آلوده را به خورد خود و خانواده اش بدهد؟!

مسلماً جواب منفی است؛ پس چرا عده ای، بی مهابا هر کانالی را باز می کنند یا هر صحنه و مطلبی را به تماشا می نشینند؟

ما چه بدانیم و چه ندانیم از تماشای صحنه ها و خواندن مطالب تأثیر می پذیریم...

پیامبر اعظم ^(ص) در یک بیان نورانی پیرامون صفت «تأثیر پذیری» انسان می فرمایند: «قلب انسان از نظر پذیرش و قبول القائات رحمانی و یا وسائس شیطانی (طبیعتاً) حالتی مساوی دارد و هیچ کدام از آن بر دیگری برتری ندارد».⁽¹⁰⁾

امام جواد^{(علیه السلام)} نیز فرمودند: «هرکس به گوینده ای علاقمند و متمایل باشد، بنده اوست{تحت تأثیر او قرار می گیرد}، پس چنانچه سخنور برای خدا و از ـ احکام و معارف ـ خدا سخن بگوید، بنده خداست، و اگر از زبان شیطان ـ و هوی و هوس و مادیات ـ سخن بگوید، بنده شیطان خواهد بود».^{« 11»}

امام صادق ^{(علیه السلام)} فرمودند: «نگاه، تیری از تیرهای شیطان است، چه بسا نگاهی که اندوه های دراز را در پی دارد.»^{{ 12}}

(یعنی اول نگاه بَد؛ بعد به تدریج حرکت بَد!!!)

حضرت در بیان دیگری فرمودند: خداوند به یکی از پیامبران خود وحی کرد که به مومنان بگو که در لباس، خوراک و آداب و رسوم دشمنان خدا را سرمشق قرار ندهید که اگر چنین کنید شما هم مثل آنان (آرام آرام) دشمنان خدا محسوب می گردید».⁽¹³⁾

1.       فاطر/28

2.       طه/114

3.       شعرا/83

4.       نهج الفصاحه کلمات قصار ص308

5.       همان، ح241

6.       بحارالانوار"، علامه مجلسی، ج52، ص336

7.       کتاب شبستان اندیشه/سال چهارم، شمارة 31

8.       تحریم، آیه 6   

9.       شوری، آیه 45    

10.   الدرالمنثور:ج1،ص56

11.   مستدرک الوسائل، ج 17، ص 308، ح 5

12.   وسائل الشیعه، ج14، ص 138و 139    

13.   وسائل الشیعه:ج3، ص279

14.   کافی، ج 2، ص 610

15.   بحار، ج 43

16.   حکمت عبادات صفحه 193- حضرت آیت الله العظمی علامه جوادی آملی

17.   انبیاء، آیه 89-90

18.   آیات60،61،62

19.   سوره حجر،آیه42

20.   حجت الاسلام محسن قرائتی

21.   نشریه موعود:شماره41،ص3 = موعود نامه،ص661

22.   تحریم/6

23.   محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج12، ص201، ح13882.

24.   سید رضی، نهج البلاغه، حکمت73.

25.   شیخ صدوق، من‏لایحضره ‏الفقیه، ج2، ص49.

26.   نقل از خانواده و تربیت مهدوی، آقاتهرانی و حیدری کاشانی – با اندکی حذف و اضاف

27.   رحیمیان فردوسی، محمدعلی، متأله قرآنی (شیخ مجتبی قزوینی خراسانی)، ص59.