لقمه حلال و آثار آن

بسمه تعالی

 

لقمه حلال و آثار آن

 

 

فضائل کسب حلال

1. کسب حلال، زمینه ساز طاعات و عبادات است

سیّد ابوالقاسم حکیم گوید: کسب پاکیزه، تخم طاعت است و عبادت.

[پیامبر صلی الله علیه و آله ] فرمود: عبادت ده جزء دارد، نُه جزء آن در طلب حلال است.

عیسی علیه السلام مردی را دید، گفت: تو چه کار می کنی؟ گفت: عبادت می کنم. گفت: قوت [حلال[ از کجا می آوری؟ گفت: مرا برادری است، وی قوت من راست می دارد. گفت: پس برادر تو از تو عابدتر است.

[حضرت رسول صلی الله علیه و آله ] فرمود که عبادت هفتاد جزء است و افضل همه اجزاء طلب حلال است.

2. طلب حلال، نوعی جهاد است

چیزی حلال حاصل کردن از اعظم امور و اصعب اعمال است و از این جا است که حضرت رسالت صلی الله علیه و آله او را جهاد خوانده است؛ قال النبیّ صلی الله علیه و آله : «طالِبُ الْحَلالِ جهادٌ.»

***

بدان که خویشتن را و عیال خود را از روی خلق بی نیاز داشتن و کفایتِ ایشان از حلالْ کسب کردن از جمله جهاد است در راه دین و از بسیاری عبادت، فاضل تر است که روزی رسول صلی الله علیه و آله با اصحاب نشسته بود. برنایی با قوت، بامداد پگاه، بر ایشان بگذشت و به بازار همی شد به دکّان. صحابه گفتند: دریغا اگر این پگاه خاستنِ وی در راه خدای تعالی بودی! رسول صلی الله علیه و آله گفت: چنین مگویید که اگر برای آن می شود تا خود را از روی خلق بی نیاز دارد یا پدر و مادر خویش را یا زن و فرزند خویش را بی نیاز دارد، وی در راه خدای تعالی است و اگر برای تفاخر دنیا و لاف و توانگری همی شود، در راه شیطان است.

***

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس از راه حلال برای معاش خانواده اش تلاش کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد کند.

3. کسب حلال از شرایط ازدواج است

پس هر که را مالی یا میراثی نباشد یا کسبی حلال نباشد، وی را نکاح نشاید کردن الا بدان وقت که یقین داند که اگر نکند، در زنا خواهد افتاد.

4. کسب حلال از شرایط دادن و گرفتن زکات است

گیرنده [زکات] باید در چیزی که می ستاند، بنگرد که اگر از حلال نیست، از آن بپرهیزد. خداوند فرموده است: «وَ مَنْ یَتَّقِ اللّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا * وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ.» و هرگز درهای حلال به روی کسی که از حرام می پرهیزد، بسته نمی شود.

***

هر که را زکات واجب گشت، نیازمند چهار چیز است تا زکات گزاری اش درست باشد:

1. مال خویش را از حلال گرد آورده باشد.

2. گردآورده اش برای فخرفروشی، زیاده خواهی و برتری جویی بر کسی نباشد.

3. با اهل و عیال و یاران به حسن خلق و سخاوت برخورد کرده باشد.

4. هیچ گونه منّت و آزار و افزون طلبی بر کسی که زکاتش می دهد، نخواهد و نجوید.

***

یکی از چیز[هایی] که باید بر آن مواظبت کنی [در زکات و دادن صدقات]، این است که زکات و صدقات را از بهترین و پاکیزه ترین اموال خرج کنی؛ زیرا خداوند در مذمّت کسانی که این نکته را رعایت نمی کنند، فرموده است: «وَ یَجْعَلُونَ لِلّهِ ما یَکْرَهُونَ» و در جای دیگر فرموده است: «وَ لا تَیَمَّمُوا الْخَبیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذیهِ» و حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: «خدا پاکیزه است و به جز پاکیزه؛ یعنی حلال، چیزی را قبول نمی کند.» و دلیلش این است که مقصود از بخشیدن مال، نشان دادن درجه محبت به خدا است و انسان در مقام اظهار محبّت چیزی را انتخاب می کند که در نظر محبوب تر و نفیس تر باشد.

5. کسب حلال از شرایط بخشش و انفاق است

از آنچه برای عطاکننده سزاوار است... [یکی این است که] بهترین و محبوب ترین و بی شهبه ترین مال را بدهد که خداوند پاک است و جز پاک را نمی پذیرد و چیز پست و نامرغوب را انفاق کردن نسبت به خدای تعالی بی ادبی است...

و در حدیث است که گاه یک درهم از صد هزار درهم پیش افتد و سبب آن این است که انسان یک درهم را از مالِ حلال و خوب خود بدهد و از روی خشنودی و شادی بذل کند و آن صد هزار درهم را از چیزی که دوست ندارد، بدهد و این دلیل است بر اینکه خدا را به آنچه خود دوست دارد، ترجیح نمی دهد.

6. طلب حلال از ارکان توبه است

و امّا ارکان پنج گانه که بنای توبت بر آن است و تحقّقش بدان، یکی طلب حلال است... و امّا طلب حلال، [تصفیه مطعم و مشرب و ملبس است از شوایب حرمت و شبهت؛ چه تصفیه آن[ در تصفیه باطن، اثری عظیم دارد و شریعت بر التزام آن الزام فرموده است که: «طَلَبُ الحَلال فَریضَةٌ بَعْدَ الفَریضَةِ.»

7. طلب حلال، شیوه بزرگان دین است

از ابراهیم ابن ادهم حکایت شده که می گفت: مثل بزرگان کار کن: از حلال درآور و نفقه عیال کن.

8. کسب حلال، برای مؤمن از امور واجب است

برای هر مؤمنی، نیک و پسندیده بلکه لازم است که کسب و کار پاک و حلالی داشته باشد تا آنچه را که مورد احتیاج او از روزی و وسایل زندگی است، به دست آورد و این معنی در اخبار بسیار دیگری تصریح شده است.

امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: خدایِ عزّوجل به داود علیه السلام وحی فرستاد که تو نیکو بنده ای هستی اگر از بیت المال نمی خوردی و به دست خود کار می کردی و چیزی می ساختی. پس داود چهل روز گریست و خداوند آهن را فرمود که برای داود نرم شود. داود هر روز یک زره می ساخت و هزار درم می فروخت؛ پس سیصد و شصت زره بساخت و سیصد و شصت هزار درم فروخت و از بیت المال بی نیاز شد.

ابن مسعود از پیغامبر صلی الله علیه و آله روایت کرده که فرمود: «طلب الحلال فریضة علی کل مسلم» و چون گفت: «طلب العلم فریضة علی کل مسلم» بعضی علما گفته اند که بدین، علم حلال و حرام خواسته است و مراد از هر دو حدیث، یکی است؛ که تا علم حلال و حرام نداند، طلب حلال نتواند.

9. طلب حلال، فقر را دفع می کند

امام صادق علیه السلام فرمود: «من أَحَبنَّا اَهْلَ الْبَیْتِ فَلْیأْخُذْ مِنَ الفَقْرِ جِلْبابا اَوْ تِجْفافا؛ هر که ما اهل بیت را دوست دارد، باید در مقابل فقر جلباب یا تجفافی بگیرد.» جلباب کنایه از ستر و پوشش نسبت به فقر است و تجفاف (وسیله حفظ در جنگ، مانند زره) کنایه از کسب پاکی است که فقر را دفع کند.

10. کسب حلال، نشانه حریّت و آزادگی است

ملکه تحصیل مال حلال از راه کسب های پاک و مصرف آن در هزینه های پسندیده یکی از دو معنی حریّت و آزادگی است؛ زیرا آزادی دو معنی دارد: یکی همین معنی مذکور است که آزادی به معنی اخصّ است و دوم، رهایی از اسارت هوی و هوس و بندگی قوّه شهویه و این آزادی به معنی اعم است و ضدّ آن رقیّت و بردگی به معنی اعمّ است که پیروی از قوّه شهوت و متابعت هوی است.

پیام های متن

1. طلب رزق حلال، از عبادات است.

2. هر کس از راه حلال برای معاش خانواده اش تلاش می کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می کند.

3. کسب حلال از شرایط درستی ازدواج است.

4. کسب حلال از شرایط اصلی دادن و گرفتن زکات است.

5. کسب حلال از شرایط بخشش و انفاق است.

6. یکی از مهم ترین ارکان توبه، طلب و کسب حلال است.

7. انسان مؤمن در جستجوی کسب و کار پاکیزه و حلال است.

درفضیلت لقمه حلال: ماهیت وچیستی لقمه حلال

1. لقمه حلال جزئی از پارسایی است

بزرگان چنین گفته اند که پارسایی ده جزو است؛ نُه لقمه حلال است و یکی جزو جمله عبادت ها[ی [دیگر.

2. لقمه حلال، خوراک برگزیدگان است

از احمدبن محمدبن ابی نصر نقل شده است، می گوید: به ابوالحسن ـ امام هفتم علیه السلام ـ عرض کردم: فدایت شوم! از خدا بخواهید که روزی حلال نصیبم کند. فرمود: آیا می دانی که حلال چیست؟ عرض کردم: فدایت شوم؛ اما آنچه نزد ماست، همین کسب پاک و پاکیزه است. فرمود: علی بن الحسین می فرمود: حلال، قوت برگزیدگان است، بلکه تو بگو: خداوندا! از روزی گسترده ات درخواست دارم.

3. لقمه حلال، مؤاخذه ندارد

بزرگی را پرسیدند، خوردن حلال چیست؟ گفت: آنکه خورنده او نه در این جهان ضامن باشد و نه در آن جهان مؤاخذه.

4. لقمه حلال، مانع فراموش کردن خدا می شود

سهل بن عبداللّه را پرسیدند از حلال؟ گفت: آنکه در خدای عاصی نشود بدو.

و سهل گوید: حلال صافی آن بود که اندر وی خدای را فراموش نکند.

[یکی از بزرگان طریقت گفت:] غذای پاک آن است که در حال اکتساب، یاد کرد و یادداشت حق در آن فرو نگذارد و فراموش نکند و شکر ولی نعمت به حکم فرمان در آن به جای آرد. چنانک خدای تعالی گفت: «کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ وَ اشْکُرُوا لِلّهِ» و حقیقت شکر آن است که تا قوت نعمت در باطن می یابد، خود را بر طاعتِ ولی نعمت به ظاهر می دارد.

پیام های متن

1. لقمه حلال، بخش مهمی از ایمان و تقوی است.

2. مؤمنان و برگزیدگان خداوند، همیشه از حلال برای خود قوت و غذا تهیه می کنند.

3. خورنده لقمه حلال در آخرت، مؤاخذه ای ندارد.

4. خوردن لقمه حلال، مانع فراموشی از یاد و عبادت خدا می شود.

فضائل لقمه حلال

1. لقمه حلال، سرچشمه اخلاق حمیده است

چون حق تعالی بنیه بشریت را محتاج به لقمه ـ که قیام بدو باشد ـ گردانید تا بعید را قریب گرداند و به قوّه جذب روح انسانی مرکب گردد تا از مقام خود ترقی یابد و به عالم حق واصل گردد؛ واجب آمد بیان کردن آدابی که هر که محافظت آن آداب کند، این لقمه سفلی ظلمانی ممد قوای روح علوی نورانی گردد که منشأ اخلاق حمیده و آداب مرضیه می تواند شد که «قَدْ أفْلَحَ مَنْ زَکّاها» اشارت بدان است و بر ترک آن آداب، غذای قوای حیوانی که مثمر اخلاق ذمیمه و منتج احوال کریمه است، می گردد که «قَدْ خابَ مَنْ دَسّاها» عبارت از آن است؛ تا طلاّب حق به محافظت آن قیام نمایند و به مراعات آن به سرچشمه زندگانی که مثمر حیات جاودانی است، رسند؛ ان شاءاللّه تعالی.

2. لقمه حلال، ضرورتی برای راه دین است

هرچه راه دین را بدان حاجت بود، هم از جمله دین بود و راه دین را به طعام خوردن حاجت است که مقصود همه سالکان، دیدار حق تعالی است و تخم آن علم و عمل است و مواظبت بر علم و عمل، بی سلامت تن ممکن نیست و سلامت تن بی طعام و شراب ممکن نیست؛ بلکه طعام خوردن، ضرورت راه دین است، پس از جمله دین باشد و برای این گفت حق تعالی: «کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحا.» میان خوردن [حلال] و عمل صالح جمع کرد.

3. حلال خوردن از جمله عبادات است

هر که طعام برای آن خورد تا وی را قوّت علم و عمل باشد و قدرت راه رفتن راه آخرت، طعام خوردن وی عبادت بود؛ چنان که رسول صلی الله علیه و آله گفت که «مؤمن را بر همه چیزی ثواب بود تا لقمه ای که در دهان خود نهد یا در دهان اهل خود» و این برای آن گفت که مقصود مؤمن از این همه، راه آخرت بود و نشان آنکه طعام خوردن از راه دین بود، آن باشد که به شره طعام نخورد و از حلال خورد و به قدر حاجت خورد و آداب خوردن نگاه دارد.

4. لقمه حلال، از دو هزار رکعت نماز مستحبی، محبوب تر است

[پیامبر صلی الله علیه و آله ] فرموده است: ترک یک لقمه حرام در نزد خداوند محبوب تر از دو هزار رکعت نماز مستحبّی است و ترک یک ششم درهم حرام در پیشگاه خداوند برابر هفتاد حجّ مقبول است.

5. لقمه حلال، کلید خزانه الهی است

یحیی معاذ گفت: طاعت، خزانه حق تعالی است و کلید وی دعاست و دندانه های وی لقمه حلال است.

6. لقمه حلال از شرایط قبولی روزه است

بدان که سزاوار روزه دار آن است که... شکم خود را باز دارد از لقمه های حرام و شبهه ناک و همچین سزاوار آن است که در هنگام افطار از حلال، این قدر چیزی بخورد که کَلّ بر معده او نباشد؛ زیرا سرّ امر روزه داشتن آن است که قوّه شهویه، مقهور و ضعیف شود و تسلّط شیطان لعین کمتر گردد تا نفس قدسی از درجه بهیّمیت ترقّی نموده، مشتبه به ملائکه گردد و در آن آثار تجرّد و روحانیت حاصل شود.

7. لقمه حلال، رهایی از وسوسه شیطان است

بیدار باشید ای مردمان! چیزی که خورید، حلال خورید و پاک و گرد خیانت و محرّمات مگردید تا از وساوس شیطان و هواجسِ نفس برهید.

8. لقمه حلال باعث کاهش دوستی دنیاست

مصطفی صلی الله علیه و آله گفت: هر که چهل روز حلال خورد، چنان که هیچ حرام نخورد و راه به خود ندهد، ربّ العالمین دل وی روشن گرداند و چشمه های حکمت ازو بگشاید و دوستی دنیا از دل وی ببرد. هر آفت که در راه دین است و هر فتنه که خاست، از دوستی دنیا خاست؛ «حُبُّ الدّنیا رأسُ کلِّ خَطیئةٍ» و این دوستی دنیا از حرام خوردن پدید آید؛ پس هر که پرهیزگار شود و درِ محرّمات بر خود ببندد، این دوستی دنیا از دل وی بکاهد و گفتار و کردار وی پاک شود و دعای وی به اجابت مقرون گردد.

9. لقمه حلال، منشأ گفتار و کردار پاک است

یکی از بزرگان طریقت گفت: گفتار پاک که به خداوند پاک رسد، آن است که از حلق پاک برآید و حلق پاک آن است که جز غذای پاک به خود راه ندهد.

بیدار باشید ای مردمان! چیزی که خورید، حلال خورید و پاک و گرد خیانت و محرّمات مگردید تا... گفت و کرد شما پاک شود و دل روشن.

پیام های متن

1. خوردن لقمه حلال، اخلاق نیک و پسندیده را در انسان تقویت می کند.

2. غذا خوردن، ضرورتی در راه دینداری است؛ پس باید از حلال ها باشد.

3. حلال خوردن از جمله عبادات است.

4. خوردن لقمه حلال از شرایط قبولی بسیاری از عبادات ـ به ویژه روزه ـ است.

5. کسی که لقمه حلال می خورد، از وسوسه های شیطانی در امان است.

6. خوردن لقمه حلال، سرمنشأ گفتار و کردار پاک است و دوستی دنیا را کاهش می دهد.

آثار وپیامدهای لقمه حلال

1. خوردن لقمه حلال، دل را روشن می کند

بدان ای رونده راه خداوند عزّوجلّ که لقمه حلال را خاصیت عظیم است در روشن کردنِ دل و لقمه حرام را اثری بزرگ است در تاریک کردن دل. پیغامبر صلی الله علیه و آله می فرماید: «مَنْ أکل الحلال أَرْبَعین یوما نوراللّه َ قَلْبِهُ و اجری یَنابیع الْحِکْمَة مِنْ قَلْبِه عَلَی لِسَانَه.»

عبادت جوارح، دل را نورانی کند به طریق طلا؛ اما لقمه حلال، دل نورانی کند به طریق نهادن دارو بر موضع بیماری و این مؤثرتر باشد.

2. خوردن لقمه حلال، چشمه های حکمت را جاری می کند

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «هر کس چهل روز خوراک حلال بخورد، خداوند قلبش را نورانی کند و چشمه سارهای حکمت را از دل بر زبانش جاری سازد.»

علم و حکمت زاید از لقمه حلال

عشق و رقّت آید از لقمه حلال

3. خوردن لقمه حلال، انسان را پرهیزکار می کند

در روایتی آمده است: «هر کس چهل روز، خوراک حلال بخورد، خداوند او را پارسای در دنیا قرار دهد.»

4. خوردن لقمه حلال، به استجابت دعا کمک می کند

آورده اند که سعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله درخواست کرد تا خدا او را چنان قرار دهد که دعایش به اجابت رسد؛ فرمود: «غذایِ پاک بخور تا دعایت مستجاب گردد.»

از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است: کسی که می خواهد دعایش به اجابت برسد، کسب و کار طعام خود را پاکیزه بدارد و در پاسخ کسی که گفت: دوست دارم دعایم به اجابت برسد. فرمود: معاش خود را پاکیزه بدار و حرام به شکم خود وارد مکن.

از امام صادق علیه السلام روایت است: هر کس شاد می شود که دعایش به اجابت برسد، باید طعام و کسب خود را حلال و پاکیزه کند.

از برای دعاکننده آداب و شرایط چند است که باید مراعات آنها را منظور داشته باشد تا فایده دعا را ببیند و دعای او مستجاب گردد و نورانیّت دعا در نفس او پیدا شود و از جمله شرایط... ، لباس و مکان و غذای او از حلال باشد و این نیز از جمله شرایط عمده است.

5 و 6. خوردن لقمه حلال، حقیقت ایمان را آشکار می کند

سهل بن عبداللّه شوشتری می گوید: بنده ای به حقیقتِ ایمان نمی رسد مگر اینکه در او چهار خصلت باشد: واجبات را مطابق سنّت انجام دهد و حلال را با پرهیزگاری بخورد و از موارد نهی در ظاهر و باطن دوری کند و تا هنگام مرگ بر اینها پایدار بماند.

و گوید: هر که دوست دارد با آیات صدّیقین آشنا شود، نباید جز حلال بخورد و کاری جز مطابق سنّت و یا ضرورت انجام دهد.

7. خوردن لقمه حلال، اعضای بدن انسان را فرمانبردار می کند

سهل می گوید: هر که مال حرام بخورد، اعضا و جوارحش بر او نافرمانی کنند، چه بداند و یا نداند، عملی انجام دهد و هر که خوراکش از راه حلال باشد، جوارح او فرمان ببرند و موفق به انجام کارهای نیک شود.

8. خوردن لقمه حلال، آمرزش گناهان را به دنبال دارد

گویند: نخستین لقمه کوچکی که بنده ای از مال حلال می خورد، خداوند گناهان او را می آمرزد و هر که خود را در راه به دست آوردن حلال به ذلّت و خواری بیندازد، گناهانش همانند ریزش برگ درخت فرو ریزد.

پیام های متن

1. هر کس چهل روز خوراک حلال بخورد، خداوند قلبش را نورانی می کند و چشمه های حکمت را از دل بر زبانش جاری می سازد.

2. هر کس چهل روز خوراک حلال بخورد، خداوند او را با تقوی و پارسای در دنیا قرار می دهد.

3. هر کس که می خواهد دعایش به اجابت برسد، باید طعام و کسب خود را حلال و پاکیزه کند.

4. خوردن لقمه حلال، آمرزش گناهان و ثواب دنیایی و اخروی را به همراه دارد.

معیارهای تشخیص حرام ازحلال

1. قلب و دلِ خودِ مؤمن

سهل بن عبداللّه را از حلال و حرام پرسیدند. گفت: حلال چیزی است که نافرمانی و معصیت خداوند در آن نباشد. اگر کسی بگوید این سخنان را بنیاد علمی هست؟ باید گفت: آری. ابونصر گفت: نافرمانی خدا را جز به اشارت قلب نمی توان دریافت. گفته پیامبر است که گفت: از دلت فتوا بخواه، هر چند فقیهان هم فتوا دهند.

***

اصل آن است که بدانی که خلق را نفرموده اند که چیزی خورند که در علم خدای تعالی حلال باشد که در طاقت کس نیاید. بلکه فرموده اند که آن خورید که پندارید حلال است تا حرامی آن پیدا نبود و این همیشه آسان است.

پس باید گفت: تمام مردمانی که با آنان سروکار داری به شش گروه تقسیم می شوند:

گروه اول: افرادی هستند که ایشان را نمی شناسی و از حلال یا حرام بودن اموالشان اطلاع نداری، خوردن طعام این گروه و استفاده از اموالشان جائز است؛ ولی اگر از آن دوری کنی، جانب ورع و احتیاط را رعایت کرده ای.

گروه دوم: افرادی هستند که ایشان را می شناسی و اهل صلاح می دانی، خوردن از طعام آنها جائز و احتیاط در مورد ایشان وسوسه ای است که باید از آن دوری کرد و اگر خودداری از خوردن غذا و استفاده از مالشان منجر به رنجش ایشان گردد، گناه محسوب می شود؛ زیرا موجب آزار و سوءظن نسبت به مردی صالح می گردد.

گروه سوم: کسانی هستند که ایشان را ستمکار یا رباخوار می دانی و برایت روشن شده است که تمام یا بیشتر اموالشان را از راه حرام و نامشروع به دست آورده اند، بر تو لازم است که از خوردن طعام و گرفتن اموالشان به طور کلی دوری کنی.

گروه چهارم: کسانی هستند که بیشتر اموالشان را حلال می دانی و در ثروتشان حرام نیز وجود دارد، مانند افرادی که به تجارت مشغولند یا اموالی از طریق ارث به ایشان رسیده است و با این حال در دستگاه شاه نیز به کار اشتغال دارند، تو می توانی از مالِ این قبیل اشخاص به تصور اینکه از اکثر ثروتشان که حلال است، به تو می بخشند، استفاده کنی؛ ولی جانب ورع و احتیاط دوری کردن از آن است.

گروه پنجم: مردمانی هستند که ایشان را نمی شناسی، ولی دارای لباس و هیأت ستمگرانند و این علامت ظاهر، ایجاب می کند که از خوردن طعامشان خودداری کنی، مگر در وقتی که درباره ایشان تحقیق و بررسی نمایی و برایت روشن شود که حقیقت ایشان به خلاف ظاهری است که مشاهده می شود.

گروه ششم: کسانی هستند که در ظاهرشان آثار و علائم ظلم دیده نمی شود؛ ولی به نظر می رسد که اهل فسق باشند و مشاهده کنی که به دیگران فحّاشی می کنند و به زنان نامحرم نظر می اندازد و خود را با سبیل های بلند و زلف های به هم پیچیده آرایش می دهند. تو در مقابل چنین افرادی باید تحقیق کنی؛ اگر برایت معلوم شود که اینان به امور کسب و تجارت اشتغال دارند یا از طریق ارث، مالی را به دست آورده اند، در این حال استفاده از طعام و مالشان جائز است و بدون تحقیق خالی از خطر نیست؛ ولی چون علامت فسق از علامت ظلم ضعیف تر است، به نظر من، شایسته نیست که مالشان را حرام دانست؛ زیرا آنان مسلمانند و مالی را که در تصرّف دارند، مالک آن محسوب می شوند و دلیل حلال بودنش از دلیل حرمت آن که علائم فسق است، قوی تر است.

اگر شخصی ناشناخته طعامی را به تو تعارف کند، در این حال اگر از او بپرسی که از چه راهی به دست آورده است و اگر درباره او و طعامی که آورده است، از اشخاص دیگری سؤال کنی و او اطلاع حاصل کند، اذیّت و آزار بیشتری به او رسانده ای و اگر اطلاع حاصل نکند، درباره اش تجسس کرده ای و سوءظن روا داشته ای و در غیبت و تهمت زدن نسبت به او سهل انگاری کرده ای و همه این اعمال حرام است. بنابراین باید برای خودداری از خوردن طعام او راهی پیدا کنی که سبب رنجش و آزارش نگردد و اگر چنین راهی به نظرت نرسد، لازم است که غذایش را بخوری؛ زیرا به دست آوردن دل مسلمانان و خودداری از آزارشان از مراعات جنبه ورع مهم تر است.

بدان که حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله از غذای هدیه بریره [زنی صحابی [خورد و نپرسید که از کجا آورده است و هدایا به حضورش می بردند و او قبول می کرد، بدون اینکه درباره آن سؤالی بکند.

2. اجازه شرع و فتوای فقیهان

شیخ گفت: طعام خوردن اصل است و محتاج علوم بسیار؛ از بهر آنکه مشتمل است بر مصالح دینی و دنیایی و اثر طعام خوردن به دل و قالب می رسد و قوام تن بدان منوط است... .

مهم ترین کاری در طعام خوردن، قوت حلال است و هر چه رخصت داده است، آن حلال است و اگر نه رخصت شرع بودی، طلب حلال مردمان را به رنج آوردی.

3. رضایت کامل صاحب مال

تمیز حلال از حرام، اساسش این است که مال دیگری را حلال ندانی و از آن استفاده نکنی مگر به رضای کامل و بدون قید و شرط صاحب آن و شایسته است که چیزی را از کسی نخواهی و اگر بر حسب ضرورت خواستی، زنهار در حضور جمع از وی سؤال نکنی؛ زیرا ممکن است به سبب حیا از مردم، چیزی را ببخشد و قلبا راضی نباشد و ترجیح دهد که مالش را از دست بدهد؛ ولی خجالت را تحمّل نکند و مالی را که با زدن تازیانه به سر و صورت بگیرد با مالی که به ضرب تازیانه شرم به باطن اشخاص به دست بیاورند، چندان فرقی ندارد و هر دو مصادره به شمار می آیند.

همچنین مواظب باش، کسی به خاطر این چیزی به تو ندهد، به این طریق که تو را پرهیزکار و با تقوی تصوّر کند و مالی به تو ببخشد؛ زیرا در این حال، به شرطی آن مال حلال است که چیزی در باطنت نباشد که اگر از آن مطلع شود، از بخشیدن مال خودداری کند.

پیام های متن

1. قلب و دل انسان مؤمن، اولین معیار تشخیص حلال از حرام است.

2. احکام و دستورات دین و فتاوی مراجع دینی، دومین راه تشخیص حلال از حرام است.

3. رضایت کامل صاحب مال، سومین راه تشخیص حلال از حرام است.

نتایج برگزیده وکوتاه

آداب تهیه خوراک و خوردن

تهیه خوراک و خوردن آن، آداب و شرایطی دارد که برخی از آنها عبارت است از:

1. خوراک باید از راه حلال به دست آمده باشد.

2. انسان باید در آن هنگام ذکر خدا بگوید.

3. پس از صرف آن، شکرگزاری شود.

4. شرایط و احکام دینی و واجبات و مستحبات رعایت شود.

5. خوردن به اندازه و به ظرفیت باشد.

لقمه حلال چیست؟

در تعریف لقمه حلال گفته اند که:

1. لقمه حلال، جزئی از پارسایی و ایمان است.

2. لقمه حلال، خوراک برگزیدگان و مؤمنان است.

3. لقمه حلال، مؤاخذه ای در پی ندارد.

4. لقمه حلال، مانع فراموش کردن خدا می شود.

فضائل لقمه حلال

لقمه حلال، فضائل بسیاری دارد که برخی از آنها عبارت است از:

1. لقمه حلال، سرچشمه اخلاق حمیده است.

2. لقمه حلال، ضرورتی برای راه دین است.

3. حلال خوردن، از جمله عبادات است.

4. لقمه حلال، سرمنشأ حصول تقوی است.

5. لقمه حلال، از دو هزار رکعت نماز مستحبی محبوب تر است.

6. لقمه حلال، کلید خزانه الهی است.

7. لقمه حلال، از شرایط قبولی روزه است.

8. لقمه حلال، رهایی از وسوسه شیطان است.

9. لقمه حلال، باعث کاهش دوستی دنیاست.

10. لقمه حلال، منشأ گفتار و کردار پاک است.

آثار مثبت خوردن لقمه حلال

خوردن لقمه حلال، آثار پر برکت بسیاری برای انسان به ارمغان می آورد که برخی از آنها عبارت است از:

1. خوردن لقمه حلال، دل را روشن می کند.

2. خوردن لقمه حلال، چشمه های حکمت را جاری می کند.

3. خوردن لقمه حلال، انسان را پرهیزکار می کند.

4. خوردن لقمه حلال، به استجابت دعا کمک می کند.

5. خوردن لقمه حلال، حقیقت ایمان را آشکار می کند.

6. خوردن لقمه حلال، اعضای بدن را فرمانبردار می کند.

7. خوردن لقمه حلال، آمرزش گناهان را به دنبال دارد.

واجب بودن کسب حلال

طلب روزی حلال از واجبات است.

واجب بودن کسب حلال، امیال و شهوات نفسانی را سرکوب می کند.

در فضیلت کسب حلال

کسب حلال، فضائل بسیاری برای انسان به ارمغان می آورد که برخی از آنها عبارت است از:

1. کسب حلال، زمینه ساز طاعات و عبادات است.

2. کسب حلال، نوعی جهاد است.

3. کسب حلال، از شرایط ازدواج است.

4. کسب حلال، از شرایط بخشش و انفاق است.

5. کسب حلال، از ارکان توبه است.

6. کسب حلال، شیوه بزرگان است.

7. کسب حلال، برای مؤمن از واجبات است.

8. کسب حلال، فقر را از بین می برد.

9. کسب حلال، نشانه حریّت و آزادگی است.

آثار کسب حلال

کسب حلال، آثار و پیامدهای بسیاری دارد که برخی از آنها عبارت است از:

1. انسانی که کسب حلال دارد، در مرتبه شهدا قرار می گیرد.

2. انسانی که کسب حلال دارد، در آخرت، رضایت خداوند را خواهد دید.

3. انسانی که کسب حلال دارد، در آخرت، خداوند را دیدار می کند.

4. انسانی که کسب حلال دارد، از فقر دور است.

5. انسانی که کسب حلال دارد، با چهره ای نورانی در روز قیامت حاضر می شود.

6. انسانی که کسب حلال دارد، رفتن به بهشت بر او واجب می شود.

راه های کسب حرام

راه های کسب حرام عبارت است از:

1. احتکار

2. رب

3. کم فروشی

4. رشوه گرفتن

5. خیانت کردن

فهرست منابع

* قرآن کریم.

1. احیاء علوم الدین، امام محمد غزالی، ترجمه مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم. چاپ پنجم: تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384، 4 جلد، وزیری.

2. اللمع فی التصوف، ابونصر سراج طوسی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، ترجمه دکتر مهدی محبتی. چاپ اول: تهران، انتشارات اساطیر، 1382، 512 صفحه، وزیری.

3. این برگ های پیر، به کوشش نجیب مایل هروی. چاپ دوم: تهران، نشر نی، 1383، 685 صفحه، وزیری.

4. بحرالمعارف، مولی عبدالصمد همدانی، تحقیق و ترجمه حسین استادولی. چاپ پنجم: تهران، انتشارات حکمت، 1384، 3 جلد، 2463 صفحه، وزیری.

5. حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه، سنایی غزنوی، تصحیح محمد روشن. چاپ اول: تهران، انتشارات نگاه، 1377، 687 صفحه، وزیری.

6. راه روشن (ترجمه محجة البیضاء فیض کاشانی)، ترجمه محمدرضا عطایی. چاپ دوم: مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1381، هشت جلد.

6. رسائل فارسی ادهم خلخالی، به اهتمام عبداللّه نورانی. چاپ اول: تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1381، 836 صفحه، وزیری.

7. رساله قشیریه، ابوالقاسم قشیری، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چاپ هشتم: تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1383، 835 صفحه، وزیری.

8. سلک السلوک، ضیاءالدین نخشبی، تصحیح دکتر غلامعلی آریا. چاپ اول: تهران، انتشارات زوار، 1369، 261 صفحه، وزیری.

9. علم اخلاق اسلامی (ترجمه جامع السعادات)، ملامهدی نراقی، ترجمه دکتر سید جلال الدین مجتبوی. چاپ هفتم: تهران، انتشارات حکمت، 1384، 3 جلد، 1000 صفحه وزیری.

10. عوارف المعارف، شیخ شهاب الدین سهروردی، ترجمه ابومنصور بن عبدالمؤمن اصفهانی، به کوشش قاسم انصاری. چاپ سوم: تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384، 326 صفحه، وزیری.

11. کتاب الاربعین، امام محمد غزالی، ترجمه برهان الدین حمدی. چاپ نهم: تهران، انتشارات اطلاعات، 1381، 288 صفحه، وزیری.

12. کشف الاسرار و عدة الابرار، ابوالفضل رشیدالدین میبدی، تصحیح علی اصغر حکمت. چاپ هفتم: تهران، انتشارات امیرکبیر، 1382، ده جلد، وزیری.

13. کلیات اشعار و آثار فارسی شیخ بهایی، تصحیح علی کاتبی. چاپ پنجم: تهران، نشر چکامه، 1383، 349 صفحه، وزیری.

14. کیمیای سعادت، امام محمد غزالی، تصحیح حسین خدیوجم. چاپ یازدهم: تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1383، دو جلد، وزیری.

15. مثنوی معنوی، جلال الدین محمد بلخی، تصحیح نیکلسون. چاپ دوم: تهران، انتشارات هرمس، 1384، 1368 صفحه، پالتویی.

16. مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، عزالدین محمود کاشانی، تصحیح دکتر محمدرضا برزگر خالق و عفت کرباسی. چاپ اول: تهران، انتشارات زوّار، 1382، 656 صفحه، وزیری.

17. مصنفات فارسی، علاءالدوله سمنانی، به اهتمام نجیب مایل هروی. چاپ دوم: تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1383، 470 صفحه، وزیری.

18. معراج السعاده، ملااحمد نراقی. چاپ دهم: قم، انتشارات هجرت، 1383، 864 صفحه، وزیری.

19. وجه دین، ناصرخسرو قبادیانی. چاپ اول: تهران، انتشارات اساطیر، 1382، 320 صفحه، وزیری.